انتخاب و اجرای روش آموزشی مناسب

استاد: دکتر ضاربان

دانشجو:خانم ناهید شهابی دانشجوی کارشناسی ارشد آموزش بهداشت

انتخاب روش آموزشی مناسب

این فرایند پیش از هر چیز مستلزم تعیین اهداف رفتاری و ارزیابی فراگیران  میباشد.

ملاحظات مربوط به منابع موجود از قبیل زمان ،پول،فضا و مواد برای حمایت از فعالیت های یادگیری میبایست در نظر گرفته شود.آموزشگر نیز متغیر مهمی در فرایند انتخاب و اثر بخشی روش آموزشی است.

در تعيين و انتخاب روش ها و شيوه های آموزشي بايد به نکات مهمی توجه کرد. ويژگي هاي دموگرافيک گروه هدف مانند سن، جنس، سطح تحصيلات، محل سکونت، ويژگي هاي مكاني، محدوديت زماني، توجه به امكانات موجود شامل ابزار و وسايل مورد نياز برای آموزش، شرايط فرهنگي حاکم بر گروه هدف و محيط آموزش و بالاخره اهميت مساله، شدت و گستردگي مربوط به آن، همه در تعيين روش های آموزشی دخالت دارند.

عوامل موثر بر انتخاب روش هاي آموزشي:

1-         اهداف آموزشي: اگر هدف از آموزش انتقال مطالب به گروه هدف يا ساير سطوح شناختی باشد، استفاده از روش توضيحي مانند سخنراني و يا بهره گيری از رسانه های چاپي، و يا رسانه های ديداری شنيداری کمک کننده خواهد بود. برای اهداف مهارتی، روش های نمايش عملي، ايفاي نقش و پروژه عملی و برای اهداف حيطه عاطفی، از روش هايي مانند بحث گروهي، پرسش و پاسخ يا حضور در فيلد و نيز استفاده از رسانه های ديداری شنيداری می توان استفاده کرد.

2-         محتوای آموزشی

3-         آموزش دهنده: مهارت و تجربه آموزش دهنده در استفاده از روش و ابزارهاي آموزشي نقش مهمی دارد.

4-         فراگير: ميزان تجربه، سواد و تعداد فراگيران در تعيين روش آموزشی موثر است به طوری که براي فراگيران باتجربه تر استفاده از روش هاي فراگير محور مانند ايفاي نقش و بحث گروهي و براي فراگيران كم تجربه تر روش هاي مدرس محورمانند سخنراني پيشنهاد می شود.

5-         نيازهاي عملي: قابليت اجرا با توجه به محيط فيزيكي وسايل و ابزارهاي آموزشي و زمان می تواند نوع مناسب روش های آموزشی را تعيين کند.

انواع روش هاي آموزشي:

در اجراي برنامه هاي آموزش سلامت، طيف وسيعي از روش ها و شيوه های آموزشي مورد استفاده قرار مي گيرد كه براساس محورهای مختلفی دسته بندی می شوند. يک دسته بندي كلي آنها به شرح زير است:

الف) روش های آموزش فردي: مانند آموزش چهره به چهره و مشاوره

ب) روش های آموزش گروهي: سخنراني، بحث گروهي، ايفاي نقش، نمايش عملي، كارگاه، سمينارها و ...

ج) روش های آموزش به جوامع (Communities): با هدف توانمند سازي جامعه براي دستيابي به مهارت هاي لازم که در آن به مشارکت جامعه در آموزش به ويژه درگير كردن رهبران عقيدتي جوامع در برنامه های آموزشی، توجه به نقش سازمان هاي محلي و مردم نهاد و تلاش برای تشکيل کارگروه های مشورتی و اجرايي، و طراحی و اجرای بسيج هاي آموزشي و ارتباطي توجه می شود.

نوع ديگر دسته بندی روش ها و شيوه های آموزشی قرار دادن آنها در دو گروه تعليمی و مشارکتی است:

·         روش های تعليمی: حفظ و تکرار، سخنرانی، خودآموزها، رسانه های آموزشی

·         روش های مشارکتی: پرسش و پاسخ، نمايش عملی، ايفای نقش، بحث گروهی، حضور در فيلد

Consultingمشاوره

:همکاری کردن و رای و نظر دیگری را در انجام کاری خواستن

چهره به چهره یا مستقیم یا حضوری

هدف از مشاوره در آموزش بهداشت،پیشگیری از بیماری و ارتقای سلامت است و باید طوری باشد که شخص را یه یک انتخاب خوب هدایت کند.

ویژگی های یک مشاور بشرح زیر است:

          ü          باید از سلامت روانی و جسمانی برخوردار باشد

          ü          توانایی لازم برای استدلال و درک و فهم مطالب را داشته باشد و به راحتی و صراحت و فصاحت صحبت کند.

          ü          به انسانها و حل مسائل و مشکلات آنان علاقهمند باشد.

          ü          در روابطش با دیگران انعطاف پذیر و صبور باشد و کسی را به تبعیت از خویش مجبور نکند.

          ü          صمیمی و مهربان و رازدار باشد و به دیگران احترام بگذارد

          ü          از توانایی ها و محدودیت های خود آگاه باشد.

          ü          در زمینه های روانشناسی،جامعه شناسی،تعلیم و تربیت و امکانات جامعه آگاهی لازم داشته باشد.

          ü          متقی و خوشنام باشد و خدمت صادقانه و خالصانه به همنوع را مد نظر قرار دهد.

          ü          حضور ذهن داشته باشد و بتواند سوالات دقیق و مناسب را به موقع مطرح سازد.

          ü          به مطالعه و افزایش دانش خود علاقه مند باشد و بکوشد در جریان جدیدترین مطالب علمی درباره رشته تخصصی خود قرار گیرد

          ü          در برقراری روابط با انسانها مجرب باشد و تحمل شنیدن مطالبی را که خود به آنها معتقد نیست00000000 داشته باشد.

روش سخنرانی (Lecture):

يکی از قديمی ترين روش های آموزشی است که اساس آن را ارائه مفاهيم به صورت شفاهی از طرف مدرس و يادگيری آنها از طريق گوش دادن و يادداشت برداشتن از طرف فراگير تشکيل می دهد. مشخصه سخنرانی محور بودن آموزش دهنده است که تلاش می کند با برقراری ارتباط ذهنی با فراگيران، محتوای آموزشی مورد نظر خود را به آنان منتقل کند. در سخنرانی فراگيران نقش غيرفعال دارند.

محاسن سخنرانی: اين روش برای تعداد زياد فراگيران مناسب است و با استفاده از آن می توان در زمانی نسبتا کوتاه مطالب را به گروه بزرگی از مخاطبان منتقل کرد. برای فراگيرانی که نمی توانند با خواندن منابع آموزشی مطالب را فرابگيرند، روش مناسبی است که می تواند مکمل خوبی برای منابع مکتوب باشد، ضمن آن که در مقايسه با خواندن منابع، امکان ايجاد شور و علاقه در فراگيران بيشتر خواهد بود. با توجه به انتقال تجربيات آموزش دهنده در حين سخنرانی، اين روش برای ارائه مطالب جديد و پيچيده کاربرد بيشتری دارد. سخنرانی باعث افزايش و تقويت مهارت های کلامی در آموزش دهنده و مهارت های شنيداری در فراگيران می شود و به دليل آشنايي کافی فراگيران با اين روش سنتی، اجرای آن با مخالفت کمتری روبرو خواهد بود.

محدوديت های سخنرانی: سخنرانی روشی مدرس محور است که فراگيران نقش چندانی در اجرای آن ندارند. مدرس متکلم وحده و فراگيران تنها شنونده مطالب هستند. به تفاوت های فردی فراگيران توجه نمی شود و مطالب به طور يکسان برای همه بيان گردد. مهارت های کلامی در فراگيران تقويت نمی شود. اين روش برای اهداف آموزشی مهارتی کاربردی ندارد و بيشتر مناسب حيطه شناختی است.

مراحل اجرای روش سخنرانی

1. آمادگی برای سخنرانی
2. مقدمه سخنرانی
3. متن و محتوای سخنرانی
4. جمع بندی و نتيجه گيری

آمادگی برای سخنرانی

مراحل آمادگی سخنران برای ارائه محتوای آموزشی خود با روش سخنرانی شامل موارد زير است:

1-      آمادگی فنی و تسلط بر موضوع سخنرانی گام مهم در کسب آمادگی يک سخنران است. مشخص کردن هدف سخنرانی و موضوعات مرتبط با آن، يادداشت کردن نکاتی که درباره موضوع اصلی به ذهن می رسد و تهيه يک طرح اوليه برای تنظيم توالی منطقی بخش های مختلف سخنرانی مراحل ديگر آمادگی فنی است.

2-      آمادگی از نظر امکانات و تجهيزات:  انتخاب و فراگيری نحوه درست استفاده از امکانات و وسايل برای انتقال مفاهيم به فراگيران

3-      آمادگی عاطفی: وجود اضطراب و يا حتی اندکی ترس برای ارائه سخنرانی به ويژه در مواردی که گروه مخاطب برای سخنران آشنا نيست، تاحدودی ظبيعی به نظر می رسد و غلبه بر آن سبب آمادگی عاطفی برای ارائه سخنرانی خواهد بود.

4-      آمادگی زمانی: برای هر محتوايي زمان بندی مناسب لازم است و سخنران ماهر زمان مناسب را با توجه به محتوای آموزشی درنظر می گيرد و يا ارائه محتوا را با زمان هماهنگ می کند.

مقدمه سخنرانی

شايد مهمترين بخش يک سخنرانی شروع آن باشد. يک شروع خوب و مقدمه قوی می تواند باعث ترغيب مخاطب برای دنبال کردن موضوع و توجه به سخنرانی شود.

1-    برقراری ارتباط موثر با گروه مخاطب در ابتدای سخنرانی با استفاده از شعر، لطيفه يا عبارات ادبی و نيز بيان اهداف سخنرانی بخش مهمی از يک مقدمه به شمار می رود. بيان سخنانی که نشانه ضعف يا تاسف سخنران است، ممکن است مانع ارتباطی مهمی با مخاطب ايجاد کند که بايد از آن پرهيز شود.

2-    جلب توجه گروه مخاطب به موضوع: ارائه اطلاعات و آمار جالب و يا بيان يک سناريو يا حکايت مرتبط با موضوع که بتواند اهميت و ارزش آن را نشان دهد، توجه مخاطبان را به موضوع جلب می کند.

3-    اطلاع از معلومات قبلی و علايق گروه هدف و درصورت امکان تعيين سطح آگاهی فراگيران نسبت به موضوع، به شرط آن در آن از روش های غيرتهديدآميز و دوستانه استفاده شود، سودمند خواهد بود.  

4-    بيان صريح اهداف و نکات مهم در ابتدای سخنرانی: مخاطب با اطلاع از آنچه قرار است تا پايان جلسه از زبان سخنران بشنود، خود را آماده دريافت محتوا خواهد کرد. بدون اين کار امکان سازماندهی اوليه مطالب در ذهن شنونده وجود ندارد و سبب سردرگمی و قطع ارتباط منطقی اجزای بحث خواهد شد.

متن و محتوای سخنرانی

1-    جامع بودن محتوای سخنرانی: ارائه توضيحات کافی درباره نکات اصلی موضوع که در مقدمه بيان شد و پرهيز از حذف کردن بخش يا بخش هايي از محتوا بايد مورد توجه قرار گيرد.

2-    سازماندهی منطقی محتوای سخنرانی: مخاطب انتظار دارد با شنيدن مطالب ارائه شده به يک کل دست پيدا کند و اين نتيجه بدون وجود سازماندهی منطقی بين اجزای محتوا ميسر نخواهد بود. روش های مختلفی برای سازماندهی محتوا وجود دارد که نمونه هاي آن عبارتند از:

·  سازماندهی سلسله مراتبی و تعيين رابطه جزء و کل در ارائه مطالب: سخنرانی که ايده کلی را به مفاهيم جزيي تر تقسيم کرده و ارتباط آنها را با هم مشخص کند می تواند اميدوار باشد که فراگير محتوا را دنبال می کند و مفاهيم آن را درک می نمايد.

·  سازماندهی براساس توالی زمانی، عليتی يا توالی موضوع (همبستگی تسلسلی): در اينجا سخنران مبنای مشخصی را برای تنظيم دسته ای از مطالب به کار می گيرد که می تواند ارتباط زمانی آنها، رابطه علت و معلولی و يا سازماندهی در طول محور اصلی باشد.

·  سازماندهی زنجيره ای و تعيين رابطه هدف و اجزای محتوا به عنوان عوامل موثر در ايجاد آن

·  سازماندهی براساس همبستگی کلمات يا عبارات بيان شده در طی سخنرانی و توجه به ارتباط منطقی عباراتی است که به صورت هدفمندی توسط سخنران ارائه می شود.

·  سازماندهی براساس مقايسه دو يا چند پديده يا موضوع مرتبط با بحث

3.     استمرار توجه فراگيران در طول ارائه سخنرانی: با بيان نکات اصلی و جمع بندی مرحله ای در هر بخش از ارائه محتوا و ارجاع مخاطب به هدف اصلی می تواند باعث تداوم توجه (تمرکز) فراگيران نسبت به موضوع شود.

·  تغييردادن محرک ها در طول سخنرانی: فرد يا گروهی که تنها سخنران را می بينند و به سخنان او گوش می کنند زود خسته می شوند. در اينجا سخنران می تواند با تغيير دادن محرک هايي مانند حرکات بدن، حالات چهره، و تون صدای خود، باعث تداوم توجه مخاطب به سخنرانی شود.

·  تغيير کانال های ارتباطی: با استفاده از وسايل ديداری و شنيداری در طی ارائه محتوا می توان توجه فراگيران را نسبت به موضوع افزايش داد. اين وسايل بايد براساس ويژگی های گروه مخاطب و شرايط فرهنگی حاکم بر سخنرانی انتخاب شود.

·  فعاليت جسمی سخنران و فعال بودن او در زمان ارائه محتوا

·  استفاده از طنز: يادآوری مطالبی که همراه با طنز و شوخی در سخنرانی گفته شده بيشتر است.

·  شور و حرارت سخنران: فراگيران مطالبی که با ذوق و شوق ارائه شده است را بهتر می آموزند.

·  پرسش و پاسخ در زمان سخنرانی با هدف اطمينان از درک اهداف مرحله ای می تواند باعث توجه بيشتر گروه هدف به موضوع شود.

·  تکرار پيام ها و نکات اصلی در حين سخنرانی

جمع بندی و نتيجه گيری از سخنرانی

در پايان يک سخنرانی می توان با استفاده از روش های زير، محتوای ارائه شده را جمع بندی کرد:

1-      از فراگيران بخواهيم تا برخی از نکات اصلی گفته شده را به خاطر بياورند يا درباره آنها نظر بدهند.

2-      به پرسش هايي که درباره موضوع توسط فراگيران پرسيده می شود جواب دهيم.

3-      مطالب مهم و اساسی سخنرانی را مرور کنيم.

بارش مغزی  brain stroming

تکنيکی مبتنی بر مذاکره تحت عنوان ( brain stroming ) به معنای بارش مغزی وجود دارد؛ به اين صورت که همه افراد دور هم می نشينند و در مورد يک موضوع، به بحث و مناظره می پردازند و هر فرد، موردی و يا راه حلی به ذهنش رسيد به جمع مطرح می کند. همه می توانند صحبت کنند. معلم که نقش هدايتگر جمع را به عهده دارد، همه مطالب و صحبتها را يادداشت می کند. به اين ترتيب با يک مشارکت گروهی و تلنبار کردن افکار روی هم در يک جمع می توان راه حلهايی برای مشکلات پيدا کرد. علاوه بر آن چون همه بايد در بحث شرکت کنند، خود موجب افزايش خلاقيت می شود.

لذا يک معلم در اين گونه جمع ها، در اين تکنيک بسيار حساس است. چرا که دانش آموزان می خواهند بدانند معلم بسيار با درايت عمل می کند.

موضوعات قابل طرح در اين تکنيک می تواند هر موضوعی که به نظر شاگردان جالب به نظر می رسد، حتی در مورد معضلات اجتماعی مانند دفع درست زباله، صرفه جويی در آب و بسياری از مشکلات فردی و اجتماعی، اتفاقا" بسياری از اوقات، دانش آموزان راهکارهايی را ارائه  می دهند که ممکن است به فکر ديگر افراد جامعه نرسد؛ چرا که افکار ما اغلب قالب ريزی شده و يک سمت و سوی مشخصی پيدا کرده است. ولی ذهن آنها هنوز شفاف است و می تواند راههای جديدی را نشان دهد. (گفتگو با استاد يوسف کريمی استاد دانشگاه )www.zibaweb.com

بارش مغزی يکی از شناخته شده ترين شيوه های برگزاری جلسات همفکری و مشاوره بوده و کاربرد جهانی دارد. اين روش دارای مزايا و ويژگيهای منحصر به فرد است. در واقع بسياری از تکنيکهای ديگر منشعب از اين روش است.

اين روش توسط الکس اسبورن در سال 1988 معرفی شد. در آن زمان بنياد فرهنگی اسبورن اين روش را در چندين شرکت تحقيقاتی، بازرگانی، علمی و فنی برای حل مشکلات و مسائل مديريت به کار گرفت. موفقيت اين روش در کمک به حل مسائل آن چنان بود که ظرف مدت کوتاهی به عنوان روشی کارآمد شناخته شد. فرهنگ لغت " وبستر" تعريف بارش مغزی را چنين بيان می دارد: تکنيک برگزاری يک کنفرانس که در آن سعی گروه بر اين است تا راه حل مشخصی را بيابد. در اين روش همه نظرات در جمع بندی مورد استفاده قرار می گيرند. روش بارش مغزی امروزه يکی از متداول ترين روشهای تصميم گيری گروهی بوده و موجب گسترش و تحول بسياری از روشهای مرتبط و مشابه شده است. دانشمندان زيادی از جمله اسبورن، کال و همکاران، بوچارد، گچار و همکاران، دلبگ و همکاران، لوئس و نگاندی و سیج در کتابهای خود به اين روش پرداخته اند و برای ارتقاء آن کوشيده اند.

قواعد بارش مغزی :

اسبورن عنوان می دارد پيشنهاد ايجاد شده در ذهن يک فرد عادی در گروه، 2 برابر پيشنهاد ايجاد شده در حالت انفرادی است. در صورتی که قواعد و مقررات مشخصی برای جلسات بارش مغزی در نظر گرفته و رعايت شود، اين روش بسيار کارآمدتر خواهد شد. بارش مغزی بر دو اصل و چهار قاعده اساسی استوار است.

اصل اول مبتنی بر تنوع نظرات است. تنوع نظرات، آن بخش از مغز را که به خ

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: